Tế bào gốc là gì? Công dụng, phân loại, ứng dụng trong y học

“Tế bào gốc” là một thuật ngữ khá phổ biến dùng trong lĩnh vực y học hiện đại. Đây được xem như là “chìa khóa” có khả năng tự tái tạo và biến hóa nhằm hỗ trợ nhiều vấn đề khác nhau trong cơ thể người từ làm đẹp đến bảo vệ sức khỏe. Trong bài viết này, hãy cùng Bhmed tìm hiểu về tế bào gốc là gì cùng công dụng, phân loại và ứng dụng của tế bào gốc trong y học hiện đại

1. Tế bào gốc là gì?

Tế bào gốc là gì? Tế bào gốc là những tế bào đặc biệt có khả năng tự tái tạo và biến đổi thành các loại tế bào khác trong cơ thể. Chúng được coi là “nguồn năng lượng sống” của cơ thể.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tế bào gốc có khả năng cấu tạo nên thành bất kỳ loại tế bào nào trong 220 loại tế bào khác nhau có ở cơ thể con người. Bên cạnh đó, hầu hết các tế bào gốc có khả năng tự phục hồi trong quá trình phân chia của chúng.

Điều này khiến cho tế bào gốc trở thành một công cụ quan trọng mà các nhà khoa học có thể sử dụng để thay thế hoặc chữa trị các tổn thương trên cơ thể con người khi cần thiết.

Tế bào gốc có khả năng cấu tạo nên nhiều loại tế bào khác nhau

2. Công dụng của tế bào gốc

Với nhiều công dụng nổi bật tế bào gốc đã mở ra một tương lai đầy hứa hẹn trong lĩnh vực y tế và nghiên cứu khoa học. Công dụng của tế bào gốc không chỉ giới hạn trong việc tạo mới các tế bào khác, mà còn giúp điều trị các bệnh lý khác.

2.1 Khả năng tự làm mới và biệt hóa đa dạng

Tế bào gốc có khả năng tự làm mới và biệt hóa đa dạng

Đầu tiên là tế bào gốc có khả năng tự làm mới, tăng sinh tế bào bằng cách chia tách và tạo ra các tế bào con khác. Khả năng này giúp duy trì một nguồn cung cấp tế bào không giới hạn trong cơ thể.

Ngoài ra, tế bào gốc cũng có khả năng biệt hóa, tức là chúng có thể biến đổi thành nhiều loại tế bào khác nhau, như tế bào cơ, tế bào da, tế bào thần kinh, tế bào gan, tế bào máu, và nhiều loại tế bào khác.

2.2 Vai trò then chốt trong sự phát triển và tái tạo mô

Tế bào gốc đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình phát triển và tái tạo mô của cơ thể. Ở giai đoạn phôi thai, chúng tham gia vào quá trình hình thành cơ, xương, da, hệ thần kinh, hệ tiêu hóa và các hệ thống khác. Trong cơ thể của người trưởng thành, tế bào gốc hiện diện trong một số nơi như tủy xương, mô mỡ và da.

Khi cơ thể gặp chấn thương hoặc bệnh lý, tế bào gốc có khả năng di chuyển đến các vùng bị tổn thương và tham gia vào quá trình tái tạo cũng như góp phần phục hồi mô đã bị hủy hoại.

Tế bào gốc đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình phát triển và tái tạo mô

3. Phân loại tế bào gốc

Hiện nay, tế bào gốc được phân chia thành nhiều loại. Mỗi loại tế bào gốc sẽ có các công dụng khác nhau, việc phân loại tế bào gốc sẽ giúp bác sĩ lựa chọn được loại tế bào nào phù hợp trong việc chữa trị bệnh lý cho bệnh nhân.

3.1. Tế bào gốc phôi: Nguồn gốc và tiềm năng vô hạn

Tế bào gốc phôi (Embryonic Stem Cell) là những tế bào được thu nhận từ khối tế bào bên trong của phôi nang. Đây là loại tế bào gốc được coi là mạnh mẽ nhất vì chúng có thể phân chia thành nhiều tế bào gốc khác nhau hoặc biệt hóa thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể (trừ các phần phụ của thai).

Nhờ khả năng này, tế bào gốc phôi có thể được sử dụng để chữa trị các bệnh lý và chấn thương nghiêm trọng. Chẳng hạn, chúng có thể được áp dụng để tái tạo mô cơ và xương sau chấn thương, phục hồi chức năng của các cơ quan bị hư hỏng, hay thậm chí điều trị các bệnh ung thư.

Tế bào gốc phôi có thể phân chia thành nhiều tế bào gốc khác nhau

3.2. Tế bào gốc trưởng thành: Sự đa dạng và khả năng tự làm mới

Tế bào gốc trưởng thành (Adult Stem Cell) thường tồn tại với số lượng ít trong các mô trưởng thành như mô mỡ, tủy xương và các bộ phận khác. Nó có khả năng tạo ra các loại tế bào khác nhau trong cơ thể, mặc dù khá hạn chế. Tuy nhiên, tế bào gốc trưởng thành có thể duy trì mãi mãi và nằm trong cơ thể của con người, từ giai đoạn phôi thai trở đi.

Tế bào gốc trưởng thành có nhiều lợi ích đối với sức khoẻ

Tế bào gốc trưởng thành có thể được sử dụng để tái tạo mô cơ và xương sau chấn thương hoặc phục hồi chức năng của các cơ quan bị tổn thương. Điều này đã góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống và khắc phục các vấn đề sức khỏe của con người.

3.3. Tế bào gốc máu: Chìa khóa của ghép tủy xương và trị liệu

Tế bào gốc máu được xem là chìa khóa để điều trị các bệnh lý liên quan đến hệ thống máu và tủy xương. Quá trình ghép tủy xương thực hiện bằng cách thay thế tế bào gốc máu bị tổn thương hoặc không hoạt động bằng những tế bào gốc máu khác từ nguồn tủy xương của một người khác.

Ngoài ra, tế bào gốc máu cũng được sử dụng trong việc trị liệu. Quá trình này bao gồm lọc tách tế bào gốc máu từ mẫu máu và sau đó sử dụng chúng để điều trị các bệnh lý như bệnh bạch cầu bất thường, ung thư máu và các bệnh lý liên quan đến hệ thống miễn dịch.

3.4 Tế bào gốc đa năng cảm ứng

Tế bào đa năng cảm ứng (iPS) là một dạng tế bào gốc được tạo ra từ tế bào trưởng thành. Loại tế bào gốc này có khả năng sinh sôi vô hạn và có thể phát triển thành mọi loại tế bào khác trong cơ thể, bao gồm tế bào thần kinh, tim, tụy, gan và nhiều loại khác.

Ưu điểm đáng chú ý của tế bào gốc đa năng cảm ứng là nó có tất cả các chức năng của tế bào gốc phôi, nhưng không cần phải lấy từ phôi thai, điều này giúp hạn chế các tranh cãi về mặt đạo đức. Bên cạnh đó, tế bào này cũng được tạo ra từ tế bào thông thường của bệnh nhân, giảm thiểu khả năng cơ thể không thích ứng khi cấy ghép vào bên trong.

Tế bào đa năng cảm ứng được tạo ra từ tế bào trưởng thành

3.5 Tế bào gốc từ mô dây rốn

Mô dây rốn chứa nhiều loại tế bào gốc nổi bật phải kể đến như là tế bào gốc nhũ nhi (Infant Stem Cells), tế bào gốc biểu mô (Epithelial Stem Cells), tế bào gốc trung mô (Mesenchymal Stem Cells – MSCs) và tế bào gốc nội mô (Endothelial Stem Cells)…

Mỗi loại tế bào gốc từ mô dây rốn đều có khả năng biến đổi thành các loại tế bào thuộc hệ thần kinh, da, sụn, xương…giúp hỗ trợ điều trị các bệnh lý liên quan đến những cơ quan này.

4. Liệu pháp tế bào gốc: Cánh cửa mở ra tương lai y học

Liệu pháp tế bào gốc là một phương pháp điều trị tiên tiến trong lĩnh vực y học, bằng cách sử dụng tế bào gốc để chữa trị các bệnh lý và phục hồi tái tạo mô, cơ, hoặc các hệ thống khác trên cơ thể. 

4.1. Nguyên lý hoạt động của liệu pháp tế bào gốc

Về nguyên lý hoạt động, các tế bào gốc được sử dụng để tái tạo và phục hồi mô bị tổn thương. Bên cạnh đó, chúng có khả năng thay thế tế bào bị hư hại bằng cách phát triển thành các tế bào mới và thực hiện các chức năng cần thiết.

Ngoài ra, liệu pháp tế bào gốc có thể sử dụng tế bào gốc từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm tủy xương, tủy chủy, mô tủy xương, mô mỡ,…Từ đó giúp tăng cơ hội trong việc điều trị các bệnh lý khác nhau.

Liệu pháp tế bào gốc có thể sử dụng tế bào gốc từ nhiều nguồn khác nhau

4.2. Ứng dụng trong điều trị các bệnh nan y

Ngày nay, tế bào gốc được ứng dụng phổ biến trong việc điều trị các bệnh về nan y. Sau đây là một số bệnh có thể sử dụng phương pháp này để chữa trị.

4.2.1. Ung thư và ghép tủy xương

Tế bào gốc từ tủy xương có khả năng phát triển thành các tế bào máu mới và hệ thống miễn dịch, vì vậy chúng có thể được sử dụng trong quá trình điều trị ung thư. Ngoài ra, ghép tủy xương là một phương pháp điều trị phổ biến cho các bệnh liên quan đến tủy xương, và tế bào gốc từ nguồn này có thể được sử dụng để tái tạo tủy xương.

4.2.2. Chấn thương tủy sống và liệt

Sử dụng tế bào gốc trong điều trị chấn thương tủy sống có nhiều lợi ích đáng kể so với việc sử dụng steroid liều cao để kiểm soát bệnh. Trong quá trình điều trị, bác sĩ có thể tiêm tế bào gốc trực tiếp vào cơ thể của bệnh nhân. Cơ chế hoạt động của tế bào gốc trong điều trị chấn thương tủy sống có thể được mô tả như sau:

• Tế bào gốc có khả năng tự nhân bản để tạo ra những tế bào mới.

• Tế bào gốc cũng có khả năng biệt hóa, tức là chúng có thể chuyển đổi thành các loại tế bào khác nhau.

• Giúp điều chỉnh và điều hòa hoạt động của hệ miễn dịch, nhằm giảm viêm nhiễm và tăng cường quá trình phục hồi.

Chấn thương tủy sống cũng là một vấn đề nghiêm trọng có thể dẫn đến tình trạng liệt. Trong trường hợp này, tế bào gốc có khả năng chuyển hóa thành các tế bào thần kinh và có thể giúp tái tạo kết nối thần kinh bị hư hỏng lại với nhau.

4.2.3. Bệnh tim mạch và tái tạo cơ tim

Bệnh tim mạch là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên toàn cầu. Tế bào gốc có khả năng biến đổi thành các tế bào cơ tim và có khả năng tạo ra yếu tố tăng trưởng và môi trường thuận lợi để tái tạo và phục hồi mô cơ tim bị tổn thương. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tiêm tế bào gốc vào vùng bị tổn thương của cơ tim có thể cải thiện chức năng cơ tim, tăng khả năng bơm máu và giảm diễn biến bệnh.

Tim tế bào gốc vào vùng bị tổn thương của cơ tim có thể cải thiện chức năng cơ tim

4.2.4. Tiểu đường và tái tạo tế bào beta

Tế bào gốc có khả năng phát triển thành các tế bào beta trong tụy, những tế bào có trách nhiệm sản xuất insulin. Ngoài ra, việc sử dụng tế bào gốc để tái tạo tế bào beta còn là một phương pháp tiềm năng trong điều trị bệnh tiểu đường.

4.2.5. Bệnh Alzheimer, Parkinson và thoái hóa thần kinh

Tế bào gốc có khả năng biến đổi và định hình thành các tế bào thần kinh, do đó nó có tiềm năng trong việc tái tạo các tế bào thần kinh bị tổn thương hoặc mất đi khi con người mắc các bệnh như Alzheimer, Parkinson, thoái hóa thần kinh.

4.2.6. Viêm khớp và tái tạo sụn khớp

Viêm khớp là một bệnh lý phổ biến và gây khó khăn trong cuộc sống hàng ngày của nhiều người. Trong quá trình viêm khớp, sụn khớp bị tổn thương và mất đi tính linh hoạt, gây đau và giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Tế bào gốc có khả năng biệt hóa và tái tạo các loại tế bào khác nhau, bao gồm cả tế bào sụn. Khi được tiêm trực tiếp vào vùng khớp bị tổn thương, tế bào gốc có khả năng chuyển hóa và trở thành tế bào sụn mới. Quá trình này giúp tái tạo và phục hồi sụn khớp bị tổn thương, cải thiện tính linh hoạt và giảm đau.

Tế bào gốc có khả năng biệt hóa và tái tạo các loại tế bào khác nhau

4.3 Hỗ trợ tìm hiểu cơ chế bệnh lý

Tế bào gốc trưởng thành là nguồn tài nguyên quan trọng của cơ thể chúng ta. Sự sản sinh và phân chia của tế bào gốc trưởng thành có thể bị ảnh hưởng bởi những yếu tố bên ngoài, bao gồm cả bệnh lý. Vì vậy khi nghiên cứu sự biến đổi của tế bào gốc, các chuyên gia y tế có thể xác định được tình trạng bệnh và những chuyển biến diễn ra trong quá trình bệnh phát triển.

Tế bào gốc giúp hỗ trợ tìm hiểu cơ chế bệnh lý

4.4 Thử nghiệm và phát triển thuốc

Khi tiếp xúc trực tiếp với tế bào gốc, các nhà nghiên cứu có thể quan sát và đánh giá mức độ phản ứng của chúng dưới tác động của thuốc. Ngoài ra, việc thử nghiệm trên tế bào gốc giúp bác sĩ phát hiện các nguy cơ tiềm ẩn có thể xảy ra. Vì vậy có thể giúp bác sĩ biết được mức độ an toàn của thuốc và đưa ra quyết định đúng đắn về liệu trình điều trị.

Thử nghiệm thuốc trên tế bào gốc mang lại nhiều lợi ích đáng kể.

4.5 Trẻ hoá làn da

Trong lĩnh vực chăm sóc da, tế bào gốc được sử dụng phổ biến trong việc trẻ hóa da mặt bằng tế bào gốc, giúp cải thiện sự đàn hồi và vẻ tươi trẻ của làn da

5. Quy trình lưu trữ tế bào gốc

Để đảm bảo tính an toàn và khả năng sử dụng, các tế bào gốc cần được lưu trữ theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt để có thể mang lại được hiệu quả tối đa khi sử dụng. Sau đây hãy cùng tìm hiểu về dịch vụ và ngân hàng lưu trữ tế bào gốc tiêu biểu nhất.

5.1 Dịch vụ lưu trữ tế bào gốc

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều dịch vụ lưu trữ tế bào gốc khác nhau, bạn nên lựa chọn các cơ sở uy tín để mang lại hiệu quả cao nhất. Nhìn chung, dịch vụ lưu trữ tế bào gốc tại các cơ sở y tế, bệnh viện có thể diễn ra theo các bước như sau:

• Tư vấn và kiểm tra sức khỏe: Bác sĩ có thể kiểm tra sức khỏe của bạn nhằm đảm bảo rằng bạn đáp ứng đủ điều kiện cho việc lưu trữ tế bào gốc.
• Thực hiện ký hợp đồng lưu trữ: Mục tiêu của việc này là giúp bạnhiểu rõ về quy trình và các cam kết liên quan đến việc lưu trữ tế bào gốc.
• Thu thập tế bào gốc và lưu trữ: Khi bạn chuẩn bị sinh con và nhậpviện, bác sĩ sẽ tiến hành thu thập mẫu máu và mô dây rốn. Mẫu này sẽ được chuyển đến ngân hàng lưu trữ và xử lý theo quy trình nghiêm ngặt nhằm đảm bảo chất lượng của tế bào gốc được lưu trữ.

5.2 Ngân hàng lưu trữ tế bào gốc

Bạn có thể lưu trữ tế bào gốc tại các ngân hàng lưu trữ khác nhau. Nhiệm vụ chính của ngân hàng này là bảo quản các mẫu tế bào gốc từ máu rốn, mô tủy xương, mô dây rốn và các nguồn tế bào gốc khác. Các ngân hàng lưu trữ tế bào gốc phải được đảm bảo các tiêu chí sau.

• Quy trình chuẩn quốc tế trong việc lưu trữ, nghiên cứu và đánh giá chất lượng tế bào gốc.

• Các ngân hàng này cần hữu một hệ thống máy móc và trang thiết bị chuyên dụng, được đầu tư hiện đại và chất lượng.

• Bác sĩ, chuyên gia và kỹ thuật viên tại ngân hàng lưu trữ cần có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tế bào gốc.

Bạn có thể lưu trữ tế bào gốc tại các ngân hàng lưu trữ khác nhau

6. Tranh cãi đạo đức xung quanh nghiên cứu tế bào gốc

Tế bào gốc được lấy từ phôi thai đang trú ngụ trong cơ thể người mẹ hoặc từ các thai nhi chưa trưởng thành nhưng đã bị sảy. Trong giai đoạn đầu của nghiên cứu và phát triển, đã có nhiều người phản đối mạnh mẽ và gây ra những xung đột chính trị giữa các quốc gia. Tuy nhiên, với sự tiến bộ mạnh mẽ trong lĩnh vực y học, việc lấy tế bào gốc từ phôi thai đã được chấp nhận tuy nhiên phải tuân thủ theo quy định và pháp luật.

Những nguyên tắc về việc nghiên cứu tế bào gốc đã đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập một cơ chế đáng tin cậy và đảm bảo tính đạo đức trong việc sử dụng tế bào gốc từ phôi thai.

• Chỉ được lấy tế bào gốc khi có sự đồng ý của những người hiến tặng.

• Việc lấy tế bào gốc từ phôi thai nhằm mục đích nghiên cứu và mang lại lợi ích cho xã hội.

• Chỉ có thể thu thập tế bào gốc từ các phôi thai dư thừa trong quá trình sinh sản.

• Cấm mọi hình thức trao đổi hay mua bán tế bào gốc với người hiến tặng.

Chỉ được lấy tế bào gốc khi có sự đồng ý của những người hiến tặng

Vậy là những bí mật về tế bào gốc là gì đã được Bhmed giải đáp chi tiết đến bạn. Nhìn chung, loại tế bào này có khả năng biến đổi thành nhiều loại tế bào khác nhau trong cơ thể, mang lại tiềm năng lớn trong lĩnh vực y học. Mặc dù vẫn còn nhiều tranh cãi xung quanh việc sử dụng tế bào gốc, nhưng không thể phủ nhận rằng tiềm năng của chúng trong việc chữa trị một số loại bệnh là vô cùng lớn.