Tăng sinh tế bào gốc là một quá trình quan trọng trong cơ thể mà không phải ai cũng biết đến. Vậy tăng sinh tế bào gốc là gì? Tại sao lại có quá trình này? Cùng Bhmed tìm hiểu khái niệm và những thông tin chi tiết trong bài viết dưới đây nhé.

1. Tăng sinh tế bào gốc là gì?

Tăng sinh tế bào gốc là một chu trình tự nhiên trong cơ thể, chúng được hiểu như sau:

1.1 Khái niệm tăng sinh tế bào gốc ?

Tăng sinh tế bào gốc là quá trình tế bào gốc lớn lên và phân chia thành các tế bào con. Các tế bào con lại tiếp tục lớn lên và phân chia tiếp để thực hiện các chức năng của một tế bào chuyên biệt. Tế bào chuyên biệt là những tế bào chỉ thực hiện một chức năng nhất định trong cơ thể ví dụ như tế bào tóc, tế bào da, tế bào xương,… Chúng không thể phân chia thành các tế bào con được như tế bào gốc.
Tăng sinh tế bào gốc

Khái niệm quá trình tăng sinh tế bào gốc 

Các tế bào gốc được tồn tại trong một số bộ phận của cơ thể. Ví dụ như khi sinh ra, tế bào gốc tồn tại trong dây rốn. Khi con người lớn lên và trưởng thành, tế bào gốc có trong các cơ quan như mô mỡ, tủy,…

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Lâm – nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia; “Chính bởi sự tăng sinh này nên công nghệ tế bào gốc ngày nay được ứng dụng nhiều trong việc chữa bệnh, đặc biệt là các bệnh hiểm nghèo, ví dụ như ung thư máu “. Ngoài ra, tế bào gốc và quá trình tăng sinh của nó cũng được ứng dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp làm đẹp như trẻ hoá da bằng tế bào gốc, với những hiệu quả vượt trội so với các phương pháp khác. 

Nhìn chung, tăng sinh tế bào gốc có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong mỗi chúng ta. Chúng giúp cơ thể lớn lên qua việc hình thành các mô và các cơ quan cần thiết. Không những vậy, quá trình tăng sinh tế bào gốc được coi như “một sự miễn dịch” tự nhiên. Chúng giúp con người có thể tự chữa lành các tổn thương qua cơ chế tái tạo tế bào mới và sửa chữa các tế bào bị thương.

1.2 Các dạng tăng sinh tế bào gốc

Tăng sinh tế bào gốc được chia làm 2 dạng cơ bản là tăng sinh tế bào nội sinh và tăng sinh tế bào ngoại sinh. Bao gồm:

Tăng sinh tế bào nội sinh

Tế bào gốc nội sinh là các tế bào gốc có sẵn trong cơ thể con người. Khi các tế bào chuyên biệt bị tổn thương hoặc chết đi, tế bào gốc nội sinh sẽ thực hiện quá trình sửa chữa và tái sinh chúng, giúp các mô, cơ phục hồi nhanh hơn.

Số lượng tế bào gốc nội sinh có hạn và chúng thường giảm dần theo thời gian. Một số bộ phận có thể thực hiện quá trình tăng sinh tế bào gốc nội sinh bao gồm da, xương, máu và tóc.

 

Tăng sinh tế bào nội sinh

Tăng sinh tế bào gốc nội sinh diễn ra với chính tế bào gốc trong cơ thể

Tăng sinh tế bào gốc ngoại sinh

Trái ngược với tế bào gốc nội sinh, tế bào gốc ngoại sinh là các tế bào gốc từ bên ngoài cơ thể. Chúng được thu thập qua nhiều phương pháp khác nhau như dây rốn em bé, tủy, mô mỡ,… sau đó trải qua quá trình nuôi cấy, biệt hóa trong phòng thí nghiệm.

Tế bào gốc ngoại sinh trước khi được đưa vào cơ thể theo phương pháp tiêm, cấy sẽ trải qua quá trình sàng lọc để đảm bảo độ tương thích với người bệnh, hạn chế sự đào thải dị vật ra bên ngoài.

 

Tăng sinh tế bào gốc ngoại sinh

Tăng sinh tế bào gốc ngoại sinh diễn ra do các tế bào gốc bên ngoài đưa vào cơ thể

2. Nguyên nhân kích thích tăng sinh tế bào gốc

Quá trình tăng sinh tế bào gốc bắt đầu từ những nguyên nhân như:

  • Cơ chế tự điều chỉnh: Khi cơ thể bị tổn thương, vùng tổn thương sẽ giải phóng tín hiệu đến các tế bào gốc, từ đó làm phát sinh quá trình tăng sinh tế bào để sửa chữa và tái tạo các tế bào bị hỏng.

  • Cơ chế phát triển và lớn lên của cơ thể: Quá trình tăng sinh tế bào gốc là một điều không thể thiếu trong sự lớn lên của cơ thể, từ khi còn là bào thai trong bụng mẹ. Nhờ có sự tăng sinh tế bào gốc, cơ thể mới hình thành được các mô, các bộ phần đầy đủ. Cho đến khi già đi, chu trình này lại giúp làm chậm quá trình lão hóa.

  • Sự tác động từ bên ngoài: Khi thực hiện quá trình tiêm truyền tế bào gốc ngoại sinh, cơ thể sẽ được kích thích quá trình tăng sinh tế bào gốc. Công nghệ tế bào gốc này được áp dụng rất nhiều trong quá trình chữa bệnh và làm đẹp.

Nguyên nhân kích thích tăng sinh tế bào gốc

Tăng sinh tế bào gốc bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân

3. Sự khác biệt giữa tăng sinh và biệt hóa tế bào gốc

Tiêu chí Tăng sinh tế bào gốc Biệt hóa tế bào gốc
Định nghĩa Quá trình tế bào gốc phân chia, nhân đôi để tạo ra nhiều tế bào gốc mới. Quá trình tế bào gốc chuyển đổi thành các tế bào chuyên biệt có chức năng cụ thể.
Mục đích Gia tăng số lượng tế bào gốc trong cơ thể. Tạo ra các loại tế bào chuyên biệt để thực hiện chức năng sinh học.
Kết quả Số lượng tế bào gốc được duy trì hoặc tăng lên. Tế bào gốc trở thành tế bào chuyên biệt (thần kinh, cơ, xương, máu, da, v.v.).
Cơ chế hoạt động Tế bào gốc phân chia bằng cách tự sao chép (mitosis). Thay đổi biểu hiện gen, hình thái, điện thế màng và trao đổi chất để tạo ra tế bào mới với chức năng cụ thể.
Yếu tố ảnh hưởng – Tuổi tác (giảm theo thời gian)
– Môi trường sinh học
– Tín hiệu hóa học trong cơ thể
– Công nghệ y học hỗ trợ tăng sinh tế bào gốc		 – Yếu tố tăng trưởng (TGF, EGF, v.v.)
– Tín hiệu nội tiết (hormone)
– Môi trường xung quanh tế bào
– Tương tác với các tế bào lân cận
– Điều chỉnh biểu hiện gen
Các loại – Nội sinh: Tế bào gốc có sẵn trong cơ thể, tự nhân lên để duy trì mô.
– Ngoại sinh: Bổ sung tế bào gốc từ bên ngoài (tiêm hoặc truyền).		 – Biệt hóa toàn năng: Thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể.
– Biệt hóa đa năng: Thành hầu hết các loại tế bào nhưng có giới hạn.
– Biệt hóa đơn năng: Thành một loại tế bào chuyên biệt.
Ứng dụng – Hỗ trợ tái tạo mô tổn thương.
– Củng cố hệ miễn dịch.
– Làm chậm quá trình lão hóa.
– Hỗ trợ điều trị bệnh bằng cách gia tăng tế bào gốc.		 – Phát triển cơ thể trong giai đoạn bào thai và trưởng thành.
– Điều trị các bệnh thoái hóa (Parkinson, Alzheimer).
– Ứng dụng trong y học tái tạo (ghép tủy, ghép mô, chữa bỏng).
– Sử dụng trong công nghệ làm đẹp và trẻ hóa da.
Ví dụ – Sự tăng sinh của tế bào gốc trong tủy xương để tạo ra các tế bào máu mới.
– Sự tăng sinh tế bào gốc da giúp phục hồi vết thương.		 – Biệt hóa tế bào gốc phôi thành tế bào thần kinh để chữa tổn thương não.
– Biệt hóa tế bào gốc thành tế bào tim để điều trị bệnh tim.

tăng sinh và biệt hóa tế bào gốc

 

Sự khác biệt giữa tăng sinh và chuyên biệt tế bào gốc là gì?

4. Ứng dụng của tăng sinh tế bào gốc trong việc trị bệnh

Các nghiên cứu của GS.TS Kiss István và TS. Tóth Géza từ Hungary đã khám phá rộng rãi về khả năng của tế bào gốc trong điều trị nhiều bệnh. Ví dụ, phương pháp tăng sinh tế bào gốc nội sinh đã giúp bệnh nhân mắc bệnh đa xơ cứng có thể đứng dậy sau khi trước đó phải ngồi xe lăn. Một trường hợp khác, một bé gái mắc bệnh tiểu đường đã ngừng tiêm insulin do tế bào beta trong tuyến tụy sản xuất insulin trở lại. Một bệnh nhân bị tắc nghẽn mạch máu chân, dự đoán phải cắt bỏ, đã cải thiện tuần hoàn máu và giữ được chân. 

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những bệnh nhân có lượng tế bào gốc cao trong máu hồi phục nhanh hơn sau nhồi máu cơ tim và các bệnh về phổi. Đối với bệnh thấp khớp, đột quỵ, nhồi máu cơ tim và ung thư, kể cả những người điều trị hóa xạ trị, thời gian hồi phục giảm 2/3 so với bình thường. Đặc biệt, bệnh nhân áp dụng phương pháp tăng sinh tế bào gốc nội sinh có thể phục hồi chỉ trong 1 tháng, so với 6 tháng của người khác.

Việc nghiên cứu và phát triển tăng sinh tế bào gốc nội sinh đang mở ra những cơ hội mới cho ngành chăm sóc sức khỏe tương lai. Các tế bào gốc ngoại sinh như tế bào gốc toàn năng và tế bào gốc vạn năng, được sử dụng phổ biến trong các phương pháp trị liệu hiện đại. Tìm hiểu chi tiết qua các bài viết của Bhmed:

Nhìn chung, tăng sinh tế bào gốc là giai đoạn các tế bào phân chia và lớn lên thành các tế bào chuyên biệt trong cơ thể. Đây là một chu trình quan trọng giống như một “hệ miễn dịch tự động” giúp bảo vệ con người khỏi các tác nhân tổn thương đến cơ thể. Hy vọng bài viết trên đây, Bhmed đã giúp bạn hiểu thêm về tăng sinh tế bào gốc, các loại tăng sinh, nguyên nhân cũng như cách phân biệt tăng sinh tế bào gốc với chuyên biệt tế bào gốc.