Với sự phát triển vượt bậc của công nghệ tế bào, hiện nay các sản phẩm và công nghệ có nguồn gốc từ tế bào gốc ngày càng được ưa chuộng bởi lợi ích to lớn trong đa dạng các lĩnh vực từ chữa bênh, làm đẹp đến tăng cường sức khoẻ tổng quát. Trong số các loại tế bào gốc, tế bào gốc đơn năng nổi bật như một ứng cử viên sáng giá, vậy loại tế bào này là gì, có nguồn gốc như thế nào? Hãy cùng Bhmed tìm hiểu chi tiết
1. Tế bào gốc đơn năng là gì?
Tế bào gốc đơn năng (Unipotent stem cells) là loại tế bào gốc chỉ có khả năng phân chia và biệt hóa thành một loại tế bào duy nhất. Ví dụ, tế bào gốc đơn năng có thể biến đổi thành tế bào sừng trên da hoặc tế bào rìa giác mạc. Do khả năng biệt hóa hạn chế, tế bào gốc đơn năng ít được nghiên cứu so với các loại tế bào gốc khác.
Tuy nhiên, chúng vẫn có ứng dụng quan trọng trong việc điều trị vết thương và thẩm mỹ, đặc biệt là trong việc sử dụng nguyên bào sợi để thúc đẩy quá trình lành vết thương và cải thiện sức khỏe làn da.
Ngày nay, nguyên bào sợi của tế bào gốc đơn năng có tiềm năng ứng dụng trong điều trị vết thương và thẩm mỹ.
Tế bào gốc đơn năng chỉ có thể phát triển thành một loại tế bào trưởng thành cụ thể.
2. Nguồn gốc của tế bào gốc đơn năng
Tế bào gốc đơn năng được tìm thấy từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm 3 nguồn chính sau đây:
2.1. Tế bào gốc nguyên sinh (Embryonic Stem Cells – ESCs)
Đây là tế bào gốc được lấy từ phôi thai ở giai đoạn sớm của phát triển (trước khi phôi được cấy tử cung). ESCs có khả năng phát triển thành nhiều loại tế bào khác nhau trong cơ thể, làm cho chúng trở thành một nguồn tế bào gốc mạnh mẽ, mang lại lợi ích to lớn cho nghiên cứu và điều trị y học.
Tế bào gốc đơn năng có trong nhiều nguồn tế bào khác nhau.
Sau khi ESCs biệt hóa thành các tế bào có chức năng cụ thể, chúng ta gọi những tế bào đã biệt hóa là tế bào gốc đơn năng.
2.2. Tế bào gốc somatic (Adult Stem Cells)
Tế bào gốc trưởng thành, tiếng Anh là Adult Stem Cells (ASC), là loại tế bào gốc được tìm thấy trong cơ thể các loài động vật có vú, bao gồm cả con người. Chúng có mặt ở khắp nơi trong cơ thể, từ tủy xương, mô mỡ, máu, não, gan, đến các cơ quan khác.
Tế bào gốc trưởng thành có khả năng biệt hóa thành các loại tế bào khác, giúp tạo ra các tế bào mới để thay thế các tế bào bị chết tự nhiên hoặc hư hại do bệnh tật hay chấn thương.
2.3. Tế bào gốc đơn năng từ mô và tế bào cụ thể
Tế bào gốc đơn năng còn có thể được thu thập từ các loại mô cụ thể khác nhau, như tế bào gốc da, tế bào gốc máu hoặc tế bào gốc cơ. Nghiên cứu trong lĩnh vực này đóng vai trò quan trọng trong việc khám phá tính chất và tiềm năng ứng dụng của từng loại tế bào.
3. Ứng dụng của tế bào gốc đơn năng trong y học
Tế bào gốc đơn năng với khả năng biệt hóa thành một loại tế bào chuyên biệt duy nhất, mang đến tiềm năng to lớn trong lĩnh vực y học, mở ra hướng điều trị mới cho nhiều căn bệnh nan y.
1. Điều trị bệnh tật
Tế bào gốc đơn năng có khả năng biệt hóa thành các tế bào chuyên biệt, giúp điều trị nhiều loại bệnh khác nhau. Ví dụ, tế bào gốc từ da có thể được sử dụng để điều trị trầy da hoặc bỏng.
2. Tái tạo mô và phục hồi chức năng
Tế bào gốc đơn năng có khả năng tái tạo và phục hồi mô bị tổn thương hoặc mất chức năng, giúp khôi phục chức năng của các cơ quan và bộ phận trong cơ thể.
3. Nghiên cứu và phát triển thuốc
Tế bào gốc đơn năng có thể được sử dụng trong nghiên cứu và phát triển thuốc mới. Chúng giúp đánh giá tác động của các loại thuốc trên mô và tế bào, từ đó tăng cường hiểu biết về cơ chế hoạt động của thuốc.
Ứng dụng tế bào gốc đơn năng trong điều trị vết thương.
Tế bào gốc đơn năng, nhờ khả năng tái tạo và thành phần tế bào chuyên biệt, đang được nghiên cứu để thay thế tế bào gốc suy giảm theo tuổi. Điều này có thể giúp đảo ngược các tác động của bệnh tật, lão hóa và nhiều tình trạng mãn tính khác. Trong tương lai, sẽ có nhiều nghiên cứu tập trung vào tế bào gốc đơn năng hơn, mặc dù hiện tại phần lớn nghiên cứu vẫn tập trung vào tế bào gốc đa năng.
4. Phân biệt tế bào gốc đơn năng, đa năng, vạn năng và toàn năng
Tế bào gốc là những tế bào chưa biệt hóa, có khả năng phân chia và biệt hóa thành nhiều loại tế bào khác nhau trong cơ thể. Tuy nhiên, không phải tất cả các tế bào gốc đều có khả năng biệt hóa như nhau. Dựa trên khả năng biệt hóa, các loại tế bào gốc được chia thành 4 loại chính:
4.1. Tế bào gốc đơn năng
Tế bào gốc đơn năng chỉ có khả năng biệt hóa thành một loại tế bào chuyên biệt duy nhất. Ví dụ tế bào gốc da chỉ biệt hóa thành các tế bào da như tế bào sừng, tế bào biểu mô, tế bào sắc tố.
Hiện nay, tế bào gốc đơn năng là nhóm tế bào có khả năng biệt hóa thấp nhất. Chính vì vậy nên nó rất ít được các nhà khoa học đầu tư nghiên cứu. Đây cũng chính là điểm khác biệt lớn giữa tế bào gốc đơn năng và các loại tế bào gốc khác.
4.2. Tế bào gốc đa năng
Tế bào gốc đa năng (Multipotent Stem Cells) có khả năng biệt hóa thành nhiều loại tế bào trong một nhóm tế bào nhất định và có chức năng liên quan đến nhau, bao gồm tế bào gốc tạo máu (Hematopoietic Stem Cells) và tế bào gốc trung mô (Mesenchymal Stem Cells).
Ví dụ cụ thể: Tế bào gốc tạo máu đa năng chỉ có thể biệt hóa thành tất cả các loại tế bào máu, tế bào gốc trung mô có thể biệt hóa thành các tế bào xương, sụn, mỡ, v.v.
Tế bào gốc đa năng biệt hóa được thành nhiều loại tế bào có chức năng liên quan đến nhau.
4.3. Tế bào gốc vạn năng
Tế bào gốc vạn năng (Pluripotent) là những tế bào đặc biệt có khả năng biệt hóa thành tất cả các loại tế bào trong cơ thể, bao gồm cả tế bào ngoài phôi (tế bào nhau thai). Khả năng biệt hóa phi thường này khiến tế bào gốc vạn năng trở thành một công cụ đầy hứa hẹn trong lĩnh vực y học tái tạo và điều trị nhiều bệnh nan y.
4.4. Tế bào gốc toàn năng
Tế bào gốc toàn năng (Totipotent Stem Cells) có khả năng biệt hóa thành tất cả các loại tế bào trong cơ thể, bao gồm cả tế bào ngoài phôi (tế bào nhau thai).
Tế bào gốc toàn năng có thể biệt hóa thành tế bào nhau thai.
Tế bào này được thu nhận từ giai đoạn 1-8 tế bào (những giai đoạn đầu tiên của quá trình phát triển. Tuy nhiên, việc nghiên cứu tế bào gốc toàn năng đang đối mặt với nhiều khó khăn liên quan đến mặt đạo đức và pháp luật, vì vậy chưa được áp dụng rộng rãi trong lĩnh vực y học tại Việt Nam.
FAQs
Tế bào gốc đơn năng được tìm thấy ở đâu trong cơ thể?
Tế bào gốc đơn năng có thể được tìm thấy ở nhiều bộ phận khác nhau trong cơ thể như da, máu, cơ.
Quy trình thu thập và nuôi cấy tế bào gốc đơn năng được thực hiện như thế nào?
Quy trình thu thập tế bào gốc đơn năng phụ thuộc vào nguồn mô và loại tế bào cụ thể. Sau khi được phân lập từ mẫu mô, tế bào gốc đơn năng sẽ được nuôi cấy trong môi trường đặc biệt để duy trì khả năng tự làm mới và biệt hóa.
Liệu pháp tế bào gốc đơn năng có an toàn không?
Mặc dù liệu pháp tế bào gốc đơn năng đang cho thấy nhiều hứa hẹn trong y học tái tạo và thẩm mỹ, tính an toàn của nó vẫn cần được nghiên cứu kỹ lưỡng.
Bài viết trên của Bhmed đã cung cấp một cái nhìn tổng quan và chi tiết về thông tin của tế bào gốc đơn năng cùng cách phân biệt nó với các loại tế bào gốc khác. Hy vọng sau bài viết này, độc giả đã có được kiến thức sâu sắc hơn về tế bào gốc và tiềm năng của chúng trong lĩnh vực y học và thẩm mỹ.
———————
Liệu pháp tế bào sinh học – Organotherapy
Địa chỉ: 119 Hùng Vương, P4, Q5, HCM
Hotline: 098 3131 522 – (028) 3830 6368
Fanpage: www.facebook.com/BhmedVN
Tài liệu tham khảo
Teacher Background Stem Cells – https://www.ohsu.edu/sites/default/files/2019-02/10a.%20Stem%20Cells%20-%20Teacher%20Background.pdf
What are Unipotent Stem Cells? – https://www.betteraging.com/aging-science/what-are-unipotent-stem-cells/
Stem Cell Research- https://www.healthline.com/health/stem-cell-research#types
Bạn đã gửi bình luận thành công
